Những ngày qua tại một số địa phương lực lượng chức năng đã phát hiện một số đơn vị kinh doanh xăng dầu đóng cửa, tạm ngưng hoạt động một phần do không đủ nguồn cung, nhân lực phục vụ. Song, một số nơi có dấu hiệu găm hàng chờ tăng giá. Hành vi này sẽ bị xử lý ra sao theo quy định?
Để đảm bảo quyền lợi của khách hàng và sự ổn định của thị trường xăng dầu trong nước cũng như nhằm ngăn chặn các hành vi vi phạm trong hoạt động kinh doanh xăng dầu, cơ quan chức năng cần có giải pháp gì?
Trong chương trình Pháp luật và cuộc sống ngày 25/02/2022, luật sư Trần Văn Sỹ (Giảng viên học viện tư pháp) tư vấn như sau:
Chế tài xử lý đối với những cây xăng cố tình găm hàng, chờ giá tăng nhằm trục lợi là hành vi vi phạm pháp luật. Tùy theo tính chất mức độ của hành vi, hậu quả thiệt hại mà hành vi gây ra, động cơ mục đích mà tổ chức, cá nhân thực hiện có thể bị xử phạt hành chính thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự.
Về xử phạt vi phạm hành chính có thể căn cứ vào khoản 4 điều 35 Nghị định 99 ngày 26/8/2020 cửa CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực dầu khí, kinh doanh xăng dầu.
Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong các hành vi vi phạm sau đây:
a) Giảm thời gian bán hàng so với thời gian niêm yết hoặc so với thời gian bán hàng trước đó mà không có lý do chính đáng hoặc không thông báo cho cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền theo quy định;
b) Không bán hàng, ngừng bán hàng khi chưa được cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền chấp thuận bằng văn bản hoặc không thông báo cho cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền theo quy định;
c) Giảm lượng hàng bán ra so với thời gian trước đó mà không có lý do chính đáng hoặc không thông báo cho cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền theo quy định.
Vì vậy, trường hợp các cây xăng cố tình găm hàng, chờ giá xăng tăng nhằm trục lợi sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định.
Về khả năng truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu có đủ yếu tố cấu thành tội phạm thì có thể bị xử lý theo điều 196 Bộ luật hình sự về tội đầu cơ.
Điều 196 Bộ luật hình sự hiện hành quy định về Tội đầu cơ như sau:
1. Người nào lợi dụng tình hình khan hiếm hoặc tạo ra sự khan hiếm giả tạo trong tình hình thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh hoặc tình hình khó khăn về kinh tế mua vét hàng hóa thuộc danh mục mặt hàng bình ổn giá hoặc thuộc danh mục hàng hóa được Nhà nước định giá nhằm bán lại để thu lợi bất chính thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Hàng hóa trị giá từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng;
b) Thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 300.000.000 đồng đến 1.500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
c) Lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;
d) Hàng hóa trị giá từ 1.500.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng;
đ) Thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;
e) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 1.500.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Hàng hóa trị giá 3.000.000.000 đồng trở lên;
b) Thu lợi bất chính 1.000.000.000 đồng trở lên;
c) Tái phạm nguy hiểm.
4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
5. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại Điều này, thì bị xử phạt như sau:
a) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tiền từ 300.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng;
b) Phạm tội thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, d, đ và e khoản 2 Điều này, thì bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 4.000.000.000 đồng;
c) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều này, thì bị phạt tiền từ 4.000.000.000 đồng đến 9.000.000.000 đồng;
d) Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.
“Có thể thấy rằng, việc găm hàng đầu cơ trục lợi nhất là trong lĩnh vực xăng dầu thì ngay hình phạt từ là có thể lên đến 15 năm và phạt rất là nhiều tiền đối với pháp nhân thì còn phạt nặng hơn cá nhân, có thể xử phạt đến 5 tỷ đồng” – Luật sư nói.
Để đảm bảo quyền lợi của khách hàng và sự ổn định của thị trường xăng dầu trong nước cũng như nhằm ngăn chặn các hành vi vi phạm trong hoạt động kinh doanh xăng dầu, cơ quan chức năng cần thực hiện các giải pháp sau đây.
Thứ nhất, UBND các tỉnh, thành phố phối hợp với, chỉ đạo các cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu tiếp tục thực hiện nghiêm chỉ đạo của Chính phủ về việc đảm bảo nguồn cung xăng dầu.
Đồng thời phối hợp với các lực lượng công an, hải quan, ban chỉ đạo 389 địa phương để làm tốt công tác kiểm tra, giám sát.
QLTT các địa phương chủ trì, phối hợp với Sở Công Thương, các cơ quan chức năng cùng cấp tiến hành kiểm tra thường xuyên, đột xuất với tần xuất dày 1-2 ngày/lần để kịp thời phát hiện xử lý sai phạm.
Đối với các cơ sở kinh doanh, kiên quyết đình chỉ, tạm đình chỉ, kiên quyết rút giấy phép nếu có từ 6 tháng trở lên kể từ thời điểm kiểm tra trong tháng 2/2022 trở đi mà không nhập khẩu xăng dầu để cung ứng cho thị trường.
Các doanh nghiệp nhà nước, tư nhân có cần có kế hoạch nhập hàng tăng từ 25-30% trở lên trong hệ thống của mình. Nếu như ở địa phương nào, cơ sở kinh doanh nào phản ảnh nguồn cung không bảo đảm thì dứt khoát sẽ bị xem xét xử lý.
Thứ hai, cơ quan điều hành phải điều hành giá bán bám vào các quy định của pháp luật hiện hành, cao nhất là Nghị định kinh doanh xăng dầu. Nghị định 95 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 83 ngày 3/9/2014 về kinh doanh xăng dầu đã rút ngắn thời gian điều hành giá xăng dầu từ 15 ngày/lần xuống 10 ngày/lần để bám sát hơn với giá thế giới.
Tại Nghị định 95 cũng có điều khoản là nếu giá xăng dầu ảnh hưởng lớn đến tình hình kinh tế-xã hội, báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép điều hành sớm hơn. Tuy nhiên, Chính phủ và cơ quan điều hành bao giờ cũng phải tính toán tới mục tiêu bình ổn giá. Với chu kỳ điều hành giá xăng dầu 10 ngày/lần, Liên Bộ Công Thương-Tài chính tính toán cũng phù hợp với tập quán kinh doanh, chu kỳ hàng hoá của các doanh nghiệp.
Thứ ba, Liên Bộ Công Thương tài chính đã chú trọng sử dụng công vụ như quỹ bình ổn giá xăng dầu, sử dụng các công cụ khác là thuế, phí.
Trong bối cảnh Việt Nam đặt chương trình tổng thể về phục hồi kinh tế lên trên, nếu giá xăng dầu quá cao sẽ tác động làm vô hiệu hoá một số công cụ, chính sách phục vụ cho vấn đề phục hồi tổng thể nền kinh tế.
