Ca khúc này được nhạc sỹ Chu Minh sáng tác ngay sau khi Bác mất. Tình cảm dạt dào cùng niềm tiếc thương vô hạn một con người vĩ đại đã giúp tác giả có giây phút thăng hoa trong tác phẩm của mình.
Sau gần 50 năm, “Người là niềm tin tất thắng” vẫn được vang lên bằng niềm tin chân lý sáng ngời. PGS nhạc sĩ Chu Minh dù đã 86 tuổi nhưng vẫn còn nhớ trọn vẹn những hồi ức về ca khúc này.
VOH: Thưa nhạc sỹ Chu Minh, ca khúc “Người là niềm tin tất thắng” là 1 trong những ca khúc được đánh giá hay nhất viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông có thể chia sẻ hoàn cảnh ra đời của ca khúc này?
Nhạc sỹ Chu Minh: Ca khúc tôi viết năm 1969 khi Bác mất, lúc ấy quy định đi viếng từ mùng 5 đến mùng 9. Hôm cuối cùng tôi may mắn đi với hội nhac sỹ, tối hôm đó tôi viết trong 1 đêm là xong. Nhưng tôi viết cho dàn nhạc thì mất mấy ngày, công phu lắm. Trước đó tôi viết mấy bài về Bác, chính có bề dày nên mới tạo được Người là niềm tin tất thắng.
Tôi gặp Bác từ lúc tôi còn rất trẻ, ở chiến khu Việt Bắc thời chống Pháp, chúng tôi đi biểu diễn có gặp Bác, sau này vì điều kiện làm việc nên được gặp Bác nhiều lần. Bác là hình tượng gần gũi và vĩ đại, một cảm xúc vô tận với anh em nhạc sỹ và văn nghệ sỹ. Dù Bác có đi xa thì hình ảnh Bác vẫn rất lớn.
Tất nhiên sáng tác của người nghệ sỹ không phải lúc nào cũng thăng hoa được, nhưng có điều, lúc tôi viết về Bác lúc đó đau thương, buồn lắm, ngày mưa đêm mưa, thường ở Châu Âu hay các nước để vĩnh biệt vĩ nhân hay người bạn thân thiết, họ dùng hành khúc tang lễ, nhưng tôi khác hơn với tất cả là tôi lấy cái tứ của Fidel nói: Bác ra đi là một mầm sống vĩnh hằng.
Tôi lấy tứ đó để ca ngợi Bác, ca ngợi mới mạnh nhưng trên cơ sở Bác đã ra đi rồi. Tôi viết hết sức súc tích, giai điệu nhiều chất nam bộ, hỗn hợp âm thanh nam bắc.
VOH: Người đầu tiên thể hiện ca khúc này là ai ạ? Trong tất cả các ca sỹ thể hiện, ông đánh giá ca sỹ nào thể hiện thành công nhất tác phẩm của ông?
Nhạc sỹ Chu Minh: Người đầu tiên thể hiện là ca sỹ Bích Liên, thời đó cô ấy rất trẻ, tôi viết xong nhờ cô hát, cô vừa hát vừa khóc. Tôi bảo không, hãy chuyển tiếng khóc thành lời hát thật mạnh mẽ. Và mãi cô mới làm được điều ấy. Có điều đặc biệt, tôi viết bài này dùng dàn nhạc giao hưởng đệm, vì hoành tráng, đau thương nhưng ca ngợi. Lúc đó dàn nhạc giao hưởng của chúng ta rất khó khăn, đi sơ tán hết. May là tôi dùng cơ sở của Đài phát thanh và một số anh em còn ở lại.
Cái khó nữa là ngày xưa không như bây giờ, sai một nốt là phải làm lại từ đầu, còn giờ xóa cái là xong. Hôm biểu diễn, dàn nhạc giao hưởng đệm cho Bích Liên, hát xong mọi người đứng dậy vỗ tay và yêu cầu hát lại 2,3 lần. Tất nhiên nếu một bài hát mà dùng dàn nhạc giao hưởng mãi thì sẽ không phổ biến. Nhưng nhân dân thông minh lắm, tôi đi Quãng Ninh có những anh công nhân hát rất hay bài này, sau này có nhiều người hát như Quốc Hương, Trần Khánh và người đọng lại nhất là NSND Quang Thọ.
VOH: Ca khúc với ca từ cô động, xúc tích nhưng thể hiện được sự vĩ đại của Bác, không biết ông bố cục ca khúc như thế nào mà đến giờ phút này vẫn mãi đi vào đời sống của chúng ta?
Nhạc sỹ Chu Minh: Ngày xưa chúng tôi dùng lời rất thận trọng, đầu tiên “Đất nước nghiêng mình, đời đời nhớ ơn, Người sống mãi với non sông VN”, còn đối với thế giới “Thế giới nghiêng mình, loài người tiếc thương” tôi viết hết sức cô đọng. Anh Lưu Hữu Phước ở trong Nam ra ngoài này họp anh bảo: Tôi nghe bài này cảm động lắm, rất cám ơn các anh.
Lúc tôi viết tôi lấy nốt Đô Thăng Thứ, nhiều nhạc sỹ bảo tôi viết vậy khó hát. Nhưng tôi bảo không sao, người VN hát bằng nhạc cảm chứ không phải bằng nốt. Quả nhiên sau này phổ biến trong dân gian người ta xuống 1 tông, hát rất hay.
VOH: Ông nhận thấy giới trẻ hôm nay viết về đề tài Hồ Chủ tịch như thế nào?
Nhạc sỹ Chu Minh: Một người phải hiểu biết một cách sâu sắc, một cảm xúc dồi dào, trong sáng thì mới có thể tiếp sức được thế hệ chúng tôi. Tôi mong anh em trẻ phải lồng đời sống ngày nay để nói về Bác sinh động hơn, gần gũi hơn với thế hệ đang sống, đang kiến thiết.
VOH: Cám ơn ông và chúc ông thật nhiều sức khỏe!
