Suốt cuộc đời ông đã đem hết ý chí, sức lực và trí tuệ của người cộng sản cống hiến cho cách mạng, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Tướng Chu Huy Mân (bên trái) tại đài quan sát chiến dịch F2 tháng 6/1972. Ảnh tư liệu

Vị Đại tướng có “thâm niên” tuổi Đảng trùng với “thâm niên” của Đảng Cộng sản Việt Nam

Ông tên thật là Chu Văn Điều, sinh ngày 17/3/1913, là con thứ 8 trong một gia đình nông dân nghèo thuộc xã Yên Lưu, tổng Yên Trường, phủ Hưng Nguyên (nay thuộc xã Hưng Hòa, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An).

Sinh ra trong thời điểm đất nước lầm than, Chu Văn Điều sớm nhận ra rằng: chỉ con đường đấu tranh, chống lại thực dân phong kiến thì mới có thể giải phóng được cho mình, cho bà con nông dân quê mình.

Bởi thế, khi phong trào cách mạng vừa mới được nhen nhóm, chàng trai trẻ Chu Văn Điều đã nhanh chóng đứng vào hàng ngũ những người yêu nước. Tháng 11/1930, ông được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam khi mới 17 tuổi với lời thề: “Xin thế trước cờ Đảng, nguyện chiến đấu trọn đời cho Đảng, cho cách mạng. Nếu bị bắt bớ, cực hình, tra tấn quyết không khai, dù phải chịu tù đầy quyết không nản chí, vào sống ra chết không sờn lòng”.

Từ một đội phó Đội tự vệ đỏ của xã, Chu Văn Điều được bầu làm Bí thư Huyện ủy Hưng Nguyên lúc chỉ mới 23 tuổi.

Ông tiếp tục lãnh đạo nhân dân đấu tranh chống chế độ phong kiến thực dân tại quê nhà. Cùng thời gian này, ông đã đổi tên thành Chu Huy Mân. Từ trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh 1930 - 1931, Chu Huy Mân đã được thử thách, rèn luyện và trưởng thành. Ông sớm bộc lộ những tố chất và bản lĩnh của người lãnh đạo, người tổ chức vận động quần chúng của Đảng cũng như tài năng quân sự của mình.

Từ năm 1937 đến năm 1940, thực dân Pháp đã nhiều lần bắt giam Chu Huy Mân ở nhà lao Vinh. Năm 1940, chúng đưa ông đi giam ở Đắc Lay rồi Đắc Tô, Kon Tum. Trong nhà giam, địch dùng mọi thủ đoạn dụ dỗ, mua chuộc, tra tấn, cực hình nhưng không làm nản lòng người cộng sản.

Nuôi chí lớn, lòng hướng về tương lai dân tộc, đất nước, tháng 3/1943 ông cùng Nguyễn Duy Trinh, Huỳnh Ngọc Huệ và Hà Thế Hạnh tổ chức trốn khỏi nhà giam, tiếp tục họat động cách mạng. Ông tham gia trong Ban Việt Minh tỉnh và Tỉnh ủy Quảng Nam.

Sau khởi nghĩa, ông làm Phó Bí thư tỉnh ủy Quảng Nam, rồi Chủ tịch ủy ban Quân chính 4 tỉnh Trung Bộ.

Với tài thao lược về quân sự, năm 1963, đồng chí Chu Huy Mân được Bộ Chính trị cử vào nghiên cứu chiến trường khu 5, vùng đất ác liệt, gian khổ, nơi mà chính quyền Mỹ ngụy đang áp dựng loại hình “chiến tranh đặc biệt” tại Việt Nam làm Phó Bí thư Khu ủy, rồi Chính ủy, Bí thư Quân khu ủy Quân khu 5.

Chu Huy Mân là nỗi khiếp đảm của Mỹ ngụy trên chiến trường khu 5, mặt trận Tây Nguyên. Ông cầm quân đến đâu, kẻ thù thua chạy ở đấy, càng đánh càng lớn mạnh, lớp lớp thanh niên các dân tộc có mặt trong các sư đoàn chủ lực của khu 5 lập nên nhiều chiến công lớn, tạo thế và lực mới cho toàn chiến trường.

Mùa xuân năm 1975, ở Tây Nguyên, với trận then chốt Buôn Ma Thuột, đã đẩy địch vào thế bị động chiến lược, có được những thay đổi phù hợp với tình hình. Với cương vị tư lệnh Quân khu 5, đoán biết quân địch sẽ bỏ Tây Nguyên, tướng Mân bàn với Bộ Tư lệnh nhanh chóng tiến công vào thị xã Tam Kỳ, cắt đứt con đường thoát của chúng, tạo bàn đạp tiến công Đà Nẵng.

Sau khi giải phóng Tam Kỳ, Quân khu 5 phối hợp với cánh quân khác vào giải phóng Đà Nẵng, căn cứ liên hợp lớn nhất miền trung của địch. Chiến thắng này đã tạo thế và lực để quân đội ta mở cuộc tổng tiến công, nổi dậy mùa xuân năm 1975, giải phóng Sài Gòn, thống nhất đất nước.

Đế quốc Mỹ, một đất nước hùng mạnh về quân sự vào loại nhất thế giới đã phải thua trận hoàn toàn tại Việt Nam. Họ không thể tin được rằng: quân đội nhân dân Việt Nam, dưới sự chỉ đạo của các tướng lĩnh, hầu hết đều xuất thân từ nông dân áo vải như Chu Huy Mân lại có thể đối đầu và chiến thắng họ.

Họ đâu biết rằng, những vị tướng - nông dân như Chu Huy Mân đã được trưởng thành chính từ trong phong trào cách mạng, được đào tạo chính trong môi trường chiến tranh ác liệt nhất, giữa lòng nhân dân Việt Nam yêu nước…

Ðại tướng Chu Huy Mân là một tài năng quân sự và kiên định của đất nước, có tầm chiến lược và cũng rất giỏi về chiến dịch và chiến thuật.

Chiến tranh kết thúc, cả nước bước vào thời kỳ xây dựng xã hội chủ nghĩa trong hòa bình. Tướng Chu Huy Mân đã được bầu vào Bộ Chính trị, Ban chấp hành trung ương Đảng trong các kỳ đại hội IV và V, giữ chức Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị, Phó Chủ tịch Hội đồng nhà nước (nay là Phó chủ tịch nước)…

Với những cống hiến to lớn đối với dân tộc, với những thành tích đặc biệt xuất sắc, ông được Đảng, Nhà nước trao tặng: Huân chương Sao vàng, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Quân công hạng nhất và nhiều huân chương cao quý khác. Đặc biệt ông là vị Đại tướng duy nhất được Đảng, Nhà nước tặng huy hiệu 70 năm tuổi Đảng.

Ông từ trần ngày 1/7/2006, thọ 93 tuổi.