Luật sư Nguyễn Hữu Thọ (giữa),  luật sư Trịnh Đình Thảo (phải cùng) với các nhà báo.

Luật sư, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Hữu Thọ (bí danh Ba Nghĩa), sinh ngày 10/7/1910 trong một gia đình công chức tại làng Long Phú, tổng Long Hưng Hạ, quận Trung Quận, tỉnh Chợ Lớn (nay thuộc Bến Luật sư, tỉnh Long An).

Thuở nhỏ, Nguyễn Hữu Thọ học tại Trường tiểu học Long Mỹ, huyện Long Mỹ, Rạch Giá.

Năm 1921, ông được gia đình cho sang Pháp học. Sau bảy năm học tại Trường trung học Mi-gơ-nê, Nguyễn Hữu Thọ được nhận vào học khoa Luật Trường đại học Luật khoa và Văn khoa Ắc-xen Prô-xăng-xơ.

Ngày 5/9/1932, ông tốt nghiệp cử nhân luật với tấm bằng hạng ưu. Tháng 5/1933, Nguyễn Hữu Thọ rời nước Pháp trở về quê hương, làm luật sư tập sự rồi trở thành luật sư chính thức.

Từ năm 1939, ông thành lập Văn phòng luật sư riêng ở Mỹ Tho, sau đó ở Vĩnh Long, Cần Thơ, rồi Sài Gòn - Chợ Lớn. Trực tiếp chứng kiến cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ năm 1940 và sự đàn áp dã man của thực dân Pháp, cùng những phiên tòa do thực dân Pháp dựng lên để buộc tội các chiến sĩ khởi nghĩa, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ cảm phục tinh thần bất khuất vì lý tưởng cao cả của các chiến sĩ cộng sản, xót thương đồng bào, thấy rõ bản chất đen tối, tàn bạo của chính quyền thực dân. Con đường đưa Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đến với cách mạng bắt đầu từ đó.

Những biến động lịch sử dồn dập trong những năm 1940-1945 lôi cuốn Luật sư tham gia phong trào thanh niên, sinh viên và giới trí thức đấu tranh đòi các quyền dân sinh, dân chủ. Cách mạng Tháng Tám thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa được thành lập, Luật sư tích cực ủng hộ chính quyền cách mạng do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu, sẵn sàng góp sức lực, trí tuệ cho công cuộc xây dựng nước Việt Nam mới.

Sau khi thực dân Pháp tái chiếm Nam Bộ, Luật sư thường xuyên giữ mối liên lạc và bí mật tham gia các hoạt động yêu nước của giới trí thức. Nhận lời mời của Ủy ban hành chính kháng chiến Nam Bộ, Luật sư ra thăm chiến khu Ðồng Tháp Mười, được gặp gỡ những người kháng chiến và chứng kiến sự hy sinh anh dũng của họ; sự kiện này đã làm thay đổi căn bản nhận thức của Luật sư, thôi thúc ông quyết dấn thân theo con đường cách mạng phục vụ đất nước, phục vụ nhân dân.

Mặc dù rất muốn được chiến đấu ở bưng biền, nhưng đồng chí Nguyễn Hữu Thọ đã chấp hành sự phân công của tổ chức là hoạt động công khai giữa Sài Gòn. Năm 1947, đồng chí từ Vĩnh Long lên Sài Gòn mở Văn phòng luật sư và hoạt động trong Ban trí vận Thành ủy Sài Gòn - Chợ Lớn.

Tòa án trở thành vũ đài đấu tranh của ông để bảo vệ công lý, lẽ phải, bảo vệ các đồng chí, đồng bào mình; tố cáo cuộc chiến tranh xâm lược và chế độ thuộc địa. Luật sư đã tập hợp được những nhân sĩ tên tuổi nhất lúc đó ở miền nam, đấu tranh đòi thực dân Pháp phải thương lượng với Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa tìm giải pháp hòa bình và thừa nhận nền độc lập của Việt Nam.

Ngày 16/10/1949, Luật sư đã vinh dự được kết nạp vào Ðảng cộng sản Ðông Dương. Ðây là dấu mốc quan trọng nhất và đáng ghi nhớ nhất trong cuộc đời hoạt động cách mạng của ông.

Bằng uy tín cá nhân, tài năng tổ chức, Luật sư đã quy tụ quần chúng, học sinh, sinh viên và trí thức tham gia vào cuộc đấu tranh cách mạng. Nhiều phong trào do đồng chí lãnh đạo như: tổ chức đám tang Trần Văn Ơn với tên Ngày học sinh, sinh viên toàn quốc (9/1/1950), cuộc tổng biểu dương lực lượng Ngày toàn quốc chống Mỹ (19/3/1950) đuổi tàu chiến Mỹ khỏi hải phận Việt Nam... đã trở thành những sự kiện quốc gia. Văn phòng của Luật sư Nguyễn Hữu Thọ giữa Sài Gòn được xem như "Tổng hành dinh" của phong trào đấu tranh công khai của các tầng lớp nhân dân thành phố và Nam Bộ.

Do những hoạt động yêu nước, năm 1950, đồng chí bị thực dân Pháp bắt nhiều lần tại Sài Gòn, lưu đày gần ba năm lên tận Mường Tè, tỉnh Lai Châu; cuối năm 1954 bị Mỹ - Diệm bắt giam và lưu đày suốt bảy năm ở Tuy Hòa và miền núi Củng Sơn, tỉnh Phú Yên. Tất cả những thủ đoạn hăm dọa, dụ dỗ của quân thù đều không lay chuyển được ý chí của nhà trí thức yêu nước.

Cuối năm 1961, sau khi được lực lượng cách mạng giải thoát, Luật sư về chiến khu Dương Minh Châu, Tây Ninh. Và tại đây, vào tháng 2/1962, Ðại hội lần thứ nhất Mặt trận Dân tộc giải phóng miền nam Việt Nam đã bầu Luật sư làm Chủ tịch Ủy ban T.Ư Mặt trận dân tộc giải phóng miền nam Việt Nam, trực tiếp tham gia lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của đồng bào và chiến sĩ miền nam.

Theo sự chỉ đạo của Trung ương, giữa năm 1964, Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ đã chủ trì Ðại hội lần thứ hai Mặt trận Dân tộc giải phóng miền nam Việt Nam để triển khai chủ trương tiếp tục mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phân hóa cao độ hàng ngũ kẻ thù, tranh thủ hơn nữa sự đồng tình, ủng hộ của bạn bè quốc tế đối với cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân ta.

Tháng 6/1969, Ðại hội đại biểu quốc dân toàn miền nam được tổ chức và ra Nghị quyết thành lập Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền nam Việt Nam. Luật sư Nguyễn Hữu Thọ được Ðại hội bầu làm Chủ tịch Hội đồng cố vấn Chính phủ. Sự kiện này đánh dấu thắng lợi hết sức to lớn về chính trị và ngoại giao của quân và dân miền nam, trong đó có vai trò của Luật sư, Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ.

Sau thắng lợi hoàn toàn của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, non sông thu về một mối, ngày 25/4/1976, trong Cuộc tổng tuyển cử bầu Quốc hội nước Việt Nam thống nhất, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đã trúng cử đại biểu Quốc hội với sự tín nhiệm rất cao; và tại kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa VI (tháng 6/1976), Luật sư được bầu làm Phó Chủ tịch nước.

Tiếp sau đó, ông lần lượt giữ nhiều chức vụ quan trọng của Nhà nước và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: Quyền Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (từ tháng 4/1980); Chủ tịch Quốc hội, Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (từ tháng 7/1981); Chủ tịch Ðoàn Chủ tịch Ủy ban T.Ư Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (từ tháng 11/1988) và Chủ tịch danh dự Ðoàn Chủ tịch Ủy ban T.Ư Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (từ tháng 8/1994).

50 năm hoạt động cách mạng, hơn 45 năm tuổi Ðảng, cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí Nguyễn Hữu Thọ là một tấm gương sáng về tinh thần yêu nước thiết tha, ý chí đấu tranh cách mạng kiên cường vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân. Từ một trí thức có địa vị xã hội dưới chế độ thực dân, Luật sư đã từ bỏ mọi quyền lợi và bổng lộc, chấp nhận gian khổ, hy sinh, để dấn thân vào con đường đấu tranh cách mạng, rồi trở thành một người cộng sản, một nhà lãnh đạo xuất sắc của phong trào quần chúng. Ở mọi cương vị công tác, đồng chí đều thể hiện bản lĩnh, trí tuệ và phẩm chất của người chiến sĩ cách mạng, được đồng bào, đồng chí yêu mến, tin cậy, được bạn bè quốc tế nể trọng.

Mặc dù chưa một lần được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh nhưng Luật sư Nguyễn Hữu Thọ luôn khẳng định, điều may mắn và hạnh phúc nhất trong cuộc đời Ông là được đi theo con đường của Ðảng và Bác Hồ kính yêu. Chính đạo đức, lý tưởng cao đẹp, cuộc đời vì nước, vì dân của Chủ tịch Hồ Chí Minh là ánh sáng và động lực thu phục Luật sư đến với cách mạng và dẫn dắt Luật sư trong suốt cuộc đời hoạt động của mình. Luật sư Nguyễn Hữu Thọ xứng đáng là một học trò giỏi của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Ðồng chí Nguyễn Hữu Thọ là một chính khách giản dị, chính trực, khiêm tốn, một tấm gương sáng về đạo đức, tác phong, quan tâm gần gũi mọi người; sống trong sạch, sẵn sàng hy sinh vì nghĩa lớn, không khuất phục trước cường quyền, không bị cám dỗ trước tiền tài, danh lợi; phấn đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân.

Với những công lao to lớn đối với sự nghiệp cách mạng của Ðảng và dân tộc, đồng chí Nguyễn Hữu Thọ đã được Ðảng và Nhà nước tặng thưởng Huân chương Sao Vàng và nhiều huân, huy chương cao quý khác; được Hội đồng hòa bình thế giới tặng thưởng Huân chương J.Cu-ri-ê. Nhà nước Liên Xô (trước đây) tặng Giải thưởng quốc tế Lê-nin và Huân chương Hữu nghị Vì sự nghiệp củng cố hòa bình giữa các dân tộc. Nhà nước Cu-ba tặng thưởng Huân chương Ðoàn kết-chiến đấu. Nhà nước Bun-ga-ri tặng giải thưởng Ði-mi-trốp...