Trong bài phát biểu khai mạc hội nghị Sát cánh cùng châu Phi vừa diễn ra tại thủ đô Berlin, Thủ tướng Đức Merkel một lần nữa nhấn mạnh châu Phi "đóng một vai trò quan trọng" và "mang lại nhiều cơ hội hơn là rủi ro“.
Tuy nhiên, tuyên bố của bà Merkel khó có thể thành hiện thực khi sự thờ ơ của các doanh nghiệp Đức với châu Phi ngày càng rõ. Phân tích của Nhà báo Nguyệt Minh:“Hai năm trước, trong nhiệm kỳ Đức giữ vai trò Chủ tịch Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi (G20), Thủ tướng Angela Merkel đã từng tuyên bố rằng “châu Phi là một phần quan trọng trong chương trình nghị sự, và khởi động sáng kiến Sát cánh cùng châu Phi (Compact with Africa) với kỳ vọng thu hút mạnh mẽ các nhà đầu tư đến với thị trường châu Phi. Tưởng như với sáng kiến này và các nỗ lực của bà Merkel, quan hệ giữa Đức và châu Phi sẽ ngày càng khăng khít”.
Thủ tướng Angela Merkel
Với bà Merkel, Sát cánh cùng châu Phi là một sáng kiến “hai bên cùng thắng”. Bởi theo bà Merkel, các nhà đầu tư Đức sẽ có cơ hội làm ăn rộng mở với thị trường châu Phi, trong khi đó các nước châu Phi kỳ vọng nhận được nguồn đầu tư khổng lồ từ Đức và EU. Khi mới ra đời vào năm 2017, sáng kiến Sát cánh cùng châu Phi nhận được sự quan tâm khá lớn từ giới chính trị cũng như các nhà đầu tư Đức. Tuy nhiên, sự phấn khích đó ngày càng giảm theo thời gian, khi thực tế dần phơi bày những khó khăn không dễ vượt qua.
Cứ mỗi năm một lần, lãnh đạo Chính phủ Đức cùng 12 quốc gia châu Phi tham gia sáng kiến Sát cánh cùng châu Phi gồm Bê-nanh (Benin), Buốc-ki-na Pha-sô (Burkina Faso), Ccoots Đi-voa (Cote d'Ivoire) Ai Cập… lại gặp nhau ở Berlin để thảo luận các kế hoạch khơi thông dòng vốn đầu tư tư nhân của Đức chảy vào châu Phi. Hội nghị Sát cánh cùng châu Phi năm 2019 đã diễn ra ngày 19/11 tiếp tục tập trung vào mục tiêu này, như một cách để cứu vãn ý tưởng của bà Merkel.
Trong bài phát biểu khai mạc Sát cánh với châu Phi lần thứ ba, Thủ tướng Đức Merkel một lần nữa nhấn mạnh châu Phi "đóng một vai trò quan trọng" và "mang lại nhiều cơ hội hơn là rủi ro“. Bà Merkel cho biết đã đến thăm gần một nửa trong số 54 quốc gia châu Phi, và tin chắc rằng việc thúc đẩy đầu tư tư nhân từ nền kinh tế số một ở châu Âu sẽ giúp châu Phi tự đứng vững trên đôi chân của mình. Trong mắt bà Merkel, châu Phi là một "miền đất hứa" với các nhà đầu tư Đức.
Tuy nhiên, trái ngược với lời kêu gọi của bà Merkel, giới đầu tư tư nhân ở Đức vẫn tỏ ra hết sức thận trọng với châu Phi. Điều mà các nhà đầu tư quan tâm, đó là cần sự đảm bảo tốt hơn, an toàn hơn cho khoản tiền rót vào châu lục này. Trả lời phỏng vấn kênh truyền hình ARD, bà Merkel thừa nhận châu Phi cần phải cải thiện môi trường chính trị và nâng cao sự minh bạch, một cách nói thể hiện lo ngại trước vấn đề tham nhũng có thể ngăn cản các nhà đầu tư Đức đến với châu Phi.
Sáng kiến Sát cánh với châu Phi đã thúc đẩy một số dự án tiên phong của các công ty Đức tại châu Phi. Tuy nhiên, thực tế lại không giống như mong đợi. Từ năm 2017, thời điểm khởi đầu của sáng kiến, cho đến năm 2018, đầu tư của Đức tại châu Phi chỉ tăng vỏn vẹn 19 triệu euro, thấp hơn cả mức của năm 2016, thời điểm ý tưởng này còn chưa ra đời.Bản thân các quốc gia châu Phi tham gia sáng kiến dù đã nỗ lực để xây dựng một môi trường đầu tư thuận lợi hơn, nhưng giờ đây chính họ lại cảm thấy thất vọng khi dòng vốn đầu tư không chảy vào châu Phi như mong đợi.
Các thống kê cho thấy thị trường lao động châu Phi sẽ đạt con số 440 triệu người vào năm 2030, một con số khổng lồ. Tuy nhiên, sáng kiến của bà Merkel lại không tạo ra nhiều công ăn việc làm, khiến châu Phi thất vọng. Đánh giá về sáng kiến Đại sứ Ethiopia tại Đức Mulu Solomon Bezuneh nhận định: "Đã có những tiến triển tốt, nhưng các khoản đầu tư trong 2 năm qua vẫn chưa đủ. Chương trình có vẻ hợp lý, nhưng so với nỗ lực và mong đợi của chúng tôi, nguồn vốn thực tế quá thấp".
Còn nhớ, tại sự kiện Sát cánh cùng châu Phi năm 2018 cũng ở Berlin, Thủ tướng Đức đã công bố một quỹ lên tới một tỷ euro nhằm hỗ trợ các công ty cả của Đức và châu Phi. Các bộ Kinh tế và Năng lượng, bộ Phát triển của Đức cũng đưa ra các chương trình hợp tác với châu Phi. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các công ty Đức thì vẫn tìm kiếm cơ hội... ở nơi khác. Thống kê cho thấy chỉ khoảng 800 công ty có vốn của Đức đang hoạt động tại châu Phi, so với hàng trăm nghìn công ty Đức đang vươn ra khắp thế giới. Một nghiên cứu của Viện Allensbach cho thấy chỉ khoảng 5% công ty của Đức có kế hoạch kinh doanh tại châu Phi trong tương lai.
Một khảo sát khác cho thấy các nhà đầu tư Đức mong muốn đổ tiền vào những thị trường thực sự phù hợp với sản phẩm và dịch vụ đối với họ chứ không phải vì họ “ngại” sự tác động từ chính phủ.
Các ngân hàng Đức hầu như từ chối việc hỗ trợ tín dụng cho các công ty trong lĩnh vực năng lượng và vận tải ở châu Phi vì lý do "rủi ro là quá cao". Các công ty Đức nhận được ít sự hỗ trợ hơn so với các doanh nghiệp Trung Quốc, Ấn Độ hay Pháp đang hoạt động ở châu Phi, khiến họ không mấy mặn mà với sáng kiến Sát cánh cùng châu Phi nói riêng, và hoạt động ở châu Phi nói chung.
Bà Merkel đã dành sự tập trung vào châu Phi khi đang trong nhiệm kỳ thủ tướng thứ ba, và thậm chí đã khởi động sáng kiến Sát cánh cùng châu Phi khi chưa bước vào nhiệm kỳ thứ tư. Nhưng cho đến nay, hơn một nửa nhiệm kỳ cuối cùng trong sự nghiệp chính trị của bà Merkel đã trôi qua, lời cam kết hợp tác và phát triển với châu Phi của bà vẫn còn dang dở. Giới phân tích hiện không mấy lạc quan về sáng kiến này bởi họ cho rằng khi chỉ còn hơn 1 năm nữa, nhiệm kỳ chính trị của bà Merkel sẽ kết thúc, thì chưa ai có thể đoán định về số phận tiếp theo của các kế hoạch bà Merkel đưa ra có được người kế nhiệm thực thi tiếp hay không. Bởi vậy, hội nghị Sát cánh cùng châu Phi 2019 không đạt thành côngcũng là điều dễ hiểu.
