Bài 1 - “Xe buýt Thành phố 17 năm vẫn chưa lớn”

Thực tế trong suốt nhiều năm đầu số lượt người dân đi xe buýt liên tục tăng, tuy nhiên từ năm 2014 trở lại đây xe buýt đứng trước nhiều khó khăn, thậm chí ngày càng giảm lượng hành khách. Nguyên nhân vì sao, giải pháp như thế nào? - Đây cũng là nội dung được Hội đồng nhân dân Thành phố quan tâm dành thời gian để lắng nghe và tìm giải pháp trong Phiên giải trình của Ủy ban nhân dân Thành phố cùng các sở ngành vào ngày 15/11.

Hiện chỉ mới có khoảng 9% người dân Thành phố sử dụng xe buýt cho nhu cầu đi lại, trong khi chỉ tiêu đề ra trong chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Thành phố lần thứ X đến năm 2020 đáp ứng được từ 15% đến 17%.

Theo các chuyên gia và cả những người trong cuộc thì khó có khả năng đạt được tỉ lệ này khi chỉ còn vỏn vẹn 1 năm nữa, nhất là khi hiện nay hành khách tiếp tục có dấu hiệu sụt giảm. Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này được đưa ra khá nhiều, chủ quan có, khách quan có.

Trong đó kể cả những tồn tại mà suốt 17 năm qua được nêu ra rất nhiều, thậm chí báo chí, dư luận phản ánh không ít nhưng vẫn chưa khắc phục triệt để. Đó chính là chất lượng phục vụ, thái độ nhân viên còn chưa tốt, trong khi luồng tuyến chưa thuận lợi cho người dân sử dụng.

Là người thường xuyên đi xe buýt, bà Ngô Thanh Loan, ở quận Bình Thạnh chỉ ra những tồn tại: “Tôi thường đi xe buýt 24 và 74 thấy thái độ nhân viên có thay đổi nhưng vẫn còn tồn tại rất lớn khiến hành khách không gắn bó với xe buýt. Nhất là với người già, tàn tật, trẻ em và phụ nữ có thay thì cũng ít được sự hỗ trợ khi lên xuống xe”.

Hơn ai hết chính các sinh viên, những hành khách thường xuyên đi xe buýt nhất trong số 9% hành khách sử dụng xe buýt hiện nay của Thành phố sẽ chỉ ra cho ngành vận tải hành khách công cộng một số tồn tại của xe buýt mà lẻ ra phải khắc phục từ lâu.

“Em có phản ánh nhà chờ xe buýt bị một số người dân chiếm dụng buôn bán gây khó khăn cho người chờ xe buýt. Em đóng góp ý kiến ở khu vực đại học Quốc gia có nhiều sinh viên đón xe buýt nhưng không có nhà chờ. Sinh viên tràn ra đường đứng đón nguy hiểm. Buổi sáng lượt xe quá ít gây khó khăn cho việc đón xe”. - một sinh viên phản ánh.

Dù có cải thiện, nhưng đâu đó vẫn thường xuyên xuất hiện những hình ảnh không tốt với việc xe buýt chạy ẩu, lấn tuyến, ép người đi xe máy, gây tai nạn, đánh người đi đường… đây chính là những điểm trừ đáng tiếc và tạo ra những hình ảnh kém thân thiện trong mắt nhiều người, nhất là với những người đi xe máy và các phương tiện khác.

Anh Nguyễn Văn Tình - người trước đây cũng từng sử dụng xe buýt đi làm hơn 3 năm, nhưng thường không đảm bảo thời gian và anh đã quay lại đi xe gắn máy để thuận tiện hơn:.

“Chất lượng dịch vụ thì có nơi hơi kém, có nơi cũng tốt. Xe buýt lưu thông trên đường kẹt xe nhiều làm hành khách ngán ngại. Tôi kiến nghị thí điểm làn đường dành cho xe buýt lưu thông ổn định để không trễ giờ làm, học sinh đi học”, anh Nguyễn Văn Tình nói. 

Bên cạnh chất lượng phục vụ chưa tốt, cũng phải nói thêm cơ sở hạ tầng của Thành phố dành cho giao thông công cộng hiện nay còn nhiều vấn đề đặt ra. Hiện bến bãi, nhà chờ chỉ mới chiếm 0,1% quỹ đất đô thị còn kém xa với quy hoạch đề ra.

Thêm vào đó diện tích mặt đường giao thông dành cho xe buýt hiện nay rất hạn chế, chỉ có 14% số đường có có thể tổ chức vận chuyển bằng xe buýt thuận lợi, còn lại hầu hết đều làn đường hỗn hợp. Trong khi diện tích mặt đường tăng rất ít thì hàng năm lượng xe gắn máy tăng trên 7% và tính đến tháng 9/2019 Thành phố đã có hơn 8,1 triệu xe đăng ký.

Cùng với đó là sự ra đời của nhiều hãng taxi, xe ôm công nghệ trong những năm gần đây cũng đã góp phần làm cho hành khách từ bỏ xe buýt nhiều hơn. Những khó khăn về hạ tầng chưa được tháo gỡ thì nhiều nơi nhà chờ, trạm dừng hiện hữu còn bị người dân chiếm dụng buôn bán, gây mất vệ sinh làm cho hành khách ngán ngẫm hơn mỗi khi chờ đón xe buýt.

Thực tế này được chính ông Hà Lê Ân, Phó Giám đốc Trung tâm Quản lý giao thông công cộng Thành phố, chỉ ra: “Hiện nay, tình trạng phóng uế, vẽ bậy tại các nhà chờ thường xuyên diễn ra. Đặc biệt có cả xe gom rác của công ty công ích đậu ngay sau nhà chờ gom rác. Về vấn đề này Sở GTVT đã ban hành kế hoạch phối hợp quận, huyện kiểm tra.”

Suốt 17 năm qua, Thành phố đã thực hiện chính sách trợ giá cho người dân sử dụng xe buýt. Đây là chính sách rất hay của Thành phố ngay từ những năm đầu với mong muốn thu hút người dân đi xe buýt giảm phương tiện cá nhân. Tuy nhiên theo nhiều doanh nghiệp vận tải hành khách công cộng (HKCC) qua nhiều năm áp dụng đã bộc lộ nhiều bất cập khiến một số đơn vị không còn mặn mà để đầu tư xe buýt.

Phân tích thêm từ Ông Nguyễn Tấn Tạo, Phó Giám đốc Hợp tác xã vận tải số 15 nói, hiệu quả đầu tư xe buýt không cao vì vậy các đơn vị xe buýt gặp nhiều khó khăn. Việc trễ chuyến thường xảy ra do kẹt xe và xe buýt phải chạy đường vòng nên không đảm bảo thời gian”.

Đứng trước nhiều khó khăn, nhưng thời gian qua các đơn vị vận tải, các hợp tác xã xe buýt mạnh dạn tham gia các dự án đầu tư thay đổi phương tiện xe buýt mới thân thiện với môi trường, thay đổi cung cách phục vụ với kỳ vọng sẽ thu hút người dân sử dụng xe buýt ngày càng nhiều hơn.

Tuy nhiên, theo ông Lê Thọ Kha, Phó Giám đốc Hợp tác xã xe buýt 19/5 dù có nhiều cố gắng, nhưng hiện cũng còn gặp không ít khó khăn. “Trên 1 số tuyến đều bị lỗ do các chi phí tăng cao. Về nguồn nhân lực lái xe, nhân viên phục vụ không mặn mà với nghề xe buýt do  đi sớm, về trễ, môi trường làm việc nhiều rủi ro tai nạn giao thông, kẹt xe, tiếp xúc rất nhiều đối tượng hành khách… cho nên chỉ những anh chị em yêu nghề, tâm quyết mới trụ được lâu, các đơn vị khó tuyển dụng lái xe buýt”.

Dù thời gian qua ngành vận tải hành khách công cộng Thành phố có nhiều nổ lực cùng nhiều cách làm, giải pháp được đưa ra, nhưng xem ra vẫn còn có nhiều ẩn số trong bài toán giao thông đô thị chưa tìm được lời giải phù hợp với thực tế.