Mặc dù đối mặt với những khó khăn cả về phía người học lẫn tổ chức lớp học, công tác đào tạo nghề tại các huyện ngoại thành đang xác định những hướng đi mới, với những hỗ trợ thiết thực và gắn kết tốt hơn với nhu cầu lao động.
Ảnh minh họa: Hội Nông dân Việt Nam
Gần một năm nay trên con đường dẫn về xã Bình Lợi, một xã thuần nông của huyện Bình Chánh, xuất hiện tiệm sửa xe nhỏ đông đúc khách ra vào của thanh niên trẻ tuổi Nguyễn Mạnh Quân. Tiệm sửa xe không chỉ là kết quả sau quá trình học nghề, mà còn là sinh kế, là niềm tin, của một thanh niên nông thôn đã có những lúc rất mơ hồ về tương lai của chính mình.
Dù chỉ mới 27 tuổi nhưng Quân đã trải qua thời gian làm công nhân ở Khu chế xuất, rồi về lại địa phương chăn nuôi bò với thu nhập không ổn định. Cuộc sống của anh bắt đầu sang trang khi được địa phương vận động tham gia lớp học nghề sửa chữa xe gắn máy tại Trường Trung cấp nghề Trần Đại Nghĩa. Kết thúc khoá học, được sự hỗ trợ của gia đình, tiệm sửa xe nhỏ nhưng khá đông khách trên vùng đất thuần nông đã được hình thành. Nguyễn Mạnh Quân, chia sẻ: "Cuộc sống thu nhập vẫn ổn hơn so với làm công nhân chút xíu, nhưng mình có được cái nghề để trải nghiệm, để về sau này mình có nghề mình phát triển hơn với địa phương. Có nghề mình lo được cho con cho vợ sau này, ổn định, đỡ vất vả hơn".
Thống kê trong 5 năm gần đây, thành phố đã tổ chức dạy nghề cho gần 46.000 lao động nông thôn. Tuy nhiên, đáng mừng hơn là gần 90% số người tham gia đào tạo có được việc làm. Để có được kết quả đáng khích lệ đó, công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn trong thời gian qua đã có những định hướng để phù hợp hơn với tình hình thực tế.
Cùng với tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá và đô thị hoá nông thôn, việc đào tạo nghề được tổ chức một cách đa dạng, từ các ngành nông nghiệp như: chăm sóc hoa lan, cây kiểng, rau an toàn theo chuẩn VietGap, trồng rau hướng kỹ thuật cao, đến các lớp dạy nghề phi nông nghiệp như: nấu ăn, tin học, điện dân dụng, lái xe, may công nghiệp, sửa chữa ô tô. Các mô hình dạy nghề phù hợp với điều kiện vốn có của địa phương cũng được nhân rộng như: trồng rau an toàn, nuôi cá kiểng ở huyện Bình Chánh; sản xuất muối trên ruộng trải bạt, nuôi tôm, chăm sóc rừng, thuyền trưởng, máy trưởng ở huyện ven biển Cần Giờ; hay kỹ thuật trồng hoa lan, nghề thú y ở huyện Củ Chi.
Về ngành nghề đào tạo cho lao động nông nghiệp tại các huyện ngoại thành, bà Hoàng Thị Mai, Phó Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn TPHCM, định hướng: "Về ngành nghề đào tạo thì tập trung các ngành nghề đào tạo để thực hiện các chương trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi ứng dụng với biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường. Các quận huyện có thể chọn lựa những ngành nghề phù hợp, gắn với các vùng sản xuất hàng hoá lớn, có liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm công nghệ cao, an toàn vệ sinh thực phẩm"
Bên cạnh đó, để việc đào tạo nghề gắn với nhu cầu người lao động hơn, các huyện còn rà soát thiết kế lớp học phù hợp với ngành nghề người dân đang lựa chọn mưu sinh. Bà con tham gia được cấp chứng chỉ nghề nghiệp để phục vụ tốt hơn cho công việc hiện tại.
Bà Nguyễn Thị Liêm, Trưởng Phòng Lao động, Thương binh và Xã hội huyện Bình Chánh, cho biết: "Có một số người hoặc là đi làm hồ, làm phụ hồ một thời gian có thể lên thợ luôn. Phòng đang thống kê lại số người có việc làm từ 2 năm mà chưa qua học lớp nghề nào. Phòng rà soát thống kê lại những trường hợp đó để cấp chứng chỉ cho họ, như vậy mới đủ được tay nghề".
Do mặt bằng dân trí chưa đều, một mặt phải đáp ứng yêu cầu hiểu nghề, thạo nghề, nên chương trình dạy nghề cần điều chỉnh nâng cao tỷ trọng giờ học thực hành. Ông Trần Minh Phụng, Hiệu trưởng Trường Trung cấp nghề Củ Chi, cho biết: "Đối tượng lao động nông thôn không đồng nhất trong một lớp, có người học lớp 9, lớp 10 nhưng cũng có người học lớp 3, lớp 5. Vì vậy, nhà trường phải chuyển đổi nhiều phương pháp. Ngày xưa mình nói lý thuyết thì mơ hồ lắm nhưng khi chuyển sang hướng dẫn thực hành, cầm tay chỉ việc thì bà con làm được ngay. Trong quá trình giảng dạy có thể lớp đó có học viên, có bà con nông dân đang thực hành trồng cây hay chăn nuôi. Khi bị bệnh hay vấn đề gì xử lý không được thì vô lớp, đối thoại trực tiếp, nêu vấn đề, học viên và giáo viên cùng giải đáp thắc mắc và chia sẻ, truyền đạt kinh nghiệm cho nhau".
Để tạo cơ hội có được việc làm sau khi đào tạo, hàng năm huyện Củ Chi phối hợp với Trung tâm Dịch vụ việc làm thành phố mở sàn giao dịch việc làm để nhu cầu của người lao động và các doanh nghiệp, cơ sở trên địa bàn dễ dàng găp nhau. Bà Lê Thị Ánh Tuyết, Trưởng Phòng Lao động Thương binh và Xã hội huyện Củ Chi, cho biết trong năm nay huyện đã tổ chức được 5 sàn giao dịch việc làm: "Trong ngày đó thì ai có nhu cầu về việc làm thì các xã huy động về. Các hội viên của các đoàn thể như Hội Nông Dân, Phụ Nữ mà có nhu cầu về việc làm thì huy động về đó. Các doanh nghiệp tư vấn và có sẵn hồ sơ luôn. Ví dụ những ngành nghề phù hợp, những nhu cầu mà doanh nghiệp thiếu mà các bạn đáp ứng được thì làm hồ sơ và doanh nghiệp nhận vào làm luôn".
Ngoài ra, việc nâng cao số lượng lao động nông thôn được qua đào tạo và có việc làm còn được địa phương thực hiện qua hình thức giới thiệu, hỗ trợ vay vốn xuất khẩu lao động. Số vốn này được người lao động sử dụng làm kinh phí tham gia các khoá nghề - ngoại ngữ ngắn hạn tại trung tâm, đơn vị kết nối, cung cấp nguồn nhân lực. Sau thời gian làm việc ở nước ngoài, phần lớn lao động đều có nguồn vốn tích luỹ cũng như mối quan hệ, kỹ năng nghề nghiệp cần thiết.
Trung bình mỗi năm diện tích đất nông nghiệp của TP giảm hơn 1.000 hecta, trong khi hiện còn hơn 1 triệu lao động đang làm việc trong lĩnh vực này. Việc ứng dụng công nghệ cao, công nghệ thông minh vào sản xuất, tạo ra giá trị gia tăng lớn, cũng như chuyển đổi cơ cấu kinh tế dần sang công nghiệp dịch vụ trở thành bước đi quan trọng để phát triển kinh tế thành phố. Vì vậy, đào tạo nghề cho lao động nông thôn một cách hiệu quả và đúng hướng không chỉ giải quyết bài toán thu nhập cho người dân ngoại thành mà còn cung cấp nguồn nhân lực cần thiết cho thành phố phát triển.
