Đồng thời nhất trí hướng tới sự kết nối sâu rộng hơn vì hòa bình, thịnh vượng cho mỗi quốc gia, cũng như cho khu vực. Đáng chú ý, việc ASEAN và Trung Quốc chính thức tuyên bố khởi động tham vấn và đàm phán về nội dung Bộ quy tắc Ứng xử trên Biển Đông (COC),được đánh giá là yếu tố tích cực để đảm bảo duy trì hòa bình, ổn định ở Biển Đông. Với tư cách là thành viên trách nhiệm của ASEAN, Việt Nam cũng đã nêu ra nhiều ý tưởng, sáng kiến và cùng các quốc gia nỗ lực xây dựng một Cộng đồng ASEAN phát triển vững mạnh thời gian tới. Bài viết của nhà báo Nhật Quang
Diễn ra đúng vào dịp kỷ niệm 50 năm thành lập ASEAN, hội nghị ASEAN lần thứ 31 và các hội nghị cấp cao liên quan tại Manila (Philippines) trong hai ngày 13 và 14/11, có sự tham dự của tất cả nhà lãnh đạo các nước ASEAN và các đối tác tham gia. Trong đó có Tổng thống Hoa Kỳ, Thủ tướng Trung Quốc, Thủ tướng Nhật Bản, Tổng thống Hàn Quốc, Thủ tướng Nga, Thủ tướng Ấn Độ, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc và Chủ tịch Hội đồng châu Âu... Tuy nhiên, theo giới phân tích, nguyên nhân chính khiến ASEAN “tạo được sức hút” với sự hiện diện của nhiều nhà lãnh đạo như vậy là nhờ vai trò trung tâm của ASEAN ngày càng tăng, và đặc biệt là khu vực Châu Á-Thái Bình Dương ngày càng phát triển năng động, trở thành khu vực địa chính trị quan trọng đối với thế giới.
Trong khuôn khổ 2 ngày làm việc, cùng với Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 31 đã diễn ra nhiều hội nghị cấp cao liên quan như ASEAN+3, ASEAN+1 với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc; Cấp cao Đông Á (EAS), ASEAN với các đối tác Hoa Kỳ, Ấn Độ, Liên hợp quốc… Hội nghị Cấp cao Mê Công-Nhật Bản; Hội nghị các nhà lãnh đạo Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP); Phiên họp giữa Hội đồng tư vấn kinh doanh ASEAN và Phiên đối thoại giữa Lãnh đạo ASEAN+3 với Hội đồng Kinh doanh Đông Á. Theo đánh giá chung, hội nghị lần này không chỉ là cơ hội để ASEAN khẳng định vị thế của mình sau 5 thập kỷ ra đời và phát triển, củng cố các tầm nhìn chiến lược của Hiệp hội, mà còn là dịp để ASEAN thắt chặt quan hệ với các đối tác lớn trên toàn cầu vì hòa bình, ổn định và thịnh vượng khu vực.
Một điểm đáng chú ý là không khí ủng hộ tự do hóa thương mại thay vì bảo hộ mậu dịch từ các hội nghị APEC tại Việt Nam đã lan tỏa đến các hội nghị tại Manila lần này. Trong các hội nghị, các nhà lãnh đạo ASEAN và các đối tác nhắc nhiều đến kết quả Hội nghị APEC được tổ chức ở Việt Nam và phấn khởi trước xu thế mong muốn duy trì, thúc đẩy thương mại tự do. Đây chính là minh chứng một lần nữa nhấn mạnh đến sự thành công của Việt Nam trong tổ chức các sự kiện APEC cũng như đóng góp vào vấn đề chung của khu vực và quốc tế.
Một điểm nhấn quan trọng khác, đó là các nhà Lãnh đạo ASEAN và Trung Quốc đã chính thức tuyên bố khởi động tham vấn và đàm phán về nội dung Bộ quy tắc Ứng xử trên Biển Đông (COC), coi đây là cơ sở quan trọng góp phần duy trì hòa bình ở Biển Đông. Theo Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Quốc Dũng, việc đạt được thống nhất đi vào đàm phán chính thức mang một ý nghĩa rất quan trọng. Dù đàm phán COC có thể sẽ kéo dài, nhưng việc các nước thống nhất ngồi với nhau để đàm phán văn kiện này đã là một kết quả tích cực, góp phần gây dựng lòng tin cũng như đóng góp vào duy trì ổn định, hòa bình ở biển Đông. Dưới một góc nhìn khác, Thiếu tướng Lê Văn Cương chuyên gia phân tích quốc tế, cho rằng tại hội nghị lần này, việc trao đổi về tình hình Biển Đông mạch lạc, rõ ràng và đạt được sự nhất trí cao hơn so với hội nghị cấp cao ASEAN hồi tháng 4. Cụ thể, tại hội nghị cấp cao ASEAN 31, 10 nước ASEAN nhất trí vấn đề Biển Đông cần phải được giải quyết bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở Luật pháp quốc tế trên Công ước Luật biển 1982. Từ số 0 đến khung của Bộ Quy tắc Ứng xử trên Biển Đông (COC), tôi cho là một thành công tích cực, thể hiện thái độ tích cực và trách nhiệm của Trung Quốc.
Tham gia hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 31 và các hội nghị liên quan, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã đề nghị về vấn đề Biển Đông, các văn kiện của Hội nghị Cấp cao lần này cần phản ánh đầy đủ các nguyên tắc, lập trường như thể hiện tại Thông cáo chung Hội nghị AMM 50 (bao gồm: bảo đảm an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982, tôn trọng đầy đủ các tiến trình pháp lý và ngoại giao, thực hiện đầy đủ và nghiêm túc Tuyên bố DOC). Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cũng hoan nghênh ASEAN và Trung Quốc đã thông qua khung COC và đề nghị sớm đàm phán thực chất COC có tính khả thi và ràng buộc pháp lý.
Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã có nhiều phát biểu quan trọng, nhấn mạnh 3 trọng tâm hợp tác mà ASEAN phải tập trung trong thời gian tới. Thứ nhất, Thủ tướng đề nghị ASEAN cần tập trung vào lợi ích của người dân, nỗ lực làm mới bản sắc của mình thông qua thúc đẩy những cái chung, đặc biệt là quyết tâm chung xây dựng một ASEAN tự cường, đề cao lợi ích chung cho người dân Cộng đồng và đóng góp nỗ lực để tạo dựng thành quả mang tên chung ASEAN. Thứ hai, Thủ tướng đề nghị ASEAN chú trọng hơn nữa xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) và sự phát triển của doanh nghiệp thông qua thúc đẩy liên kết kinh tế và thương mại nội khối, tăng cường bổ trợ lẫn nhau giữa các nên kinh tế trong Cộng đồng. Thứ ba, Thủ tướng đề nghị ASEAN cần phát huy hơn nữa vai trò trung tâm và vị thế của mình trên trường quốc tế, phấn đấu vì mục tiêu duy trì hoà bình, an ninh và thịnh vượng ở khu vực. Đáng chú ý, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã cùng các nhà lãnh đạo ASEAN tham gia lễ ký Đồng thuận ASEAN về bảo vệ và thúc đẩy quyền của người lao động di cư. Đây là thành quả quan trọng sau gần 10 năm các thành viên ASEAN trao đổi và thảo luận.
Có thể nói, Hội nghị cấp cao ASEAN 31 và các hội nghị liên quan đã kết thúc tốt đẹp với nhiều kết quả quan trọng. Con số 55 văn kiện được thông qua tại Hội nghị cho thấy cấp cao ASEAN không chỉ là diễn đàn của các nhà lãnh đạo Đông Nam Á, mà được coi là diễn đàn để các nước lớn thể hiện chính sách đối với khu vực ngày càng có tiếng nói quan trọng trên trường quốc tế này. Và Việt Nam, một lần nữa với tư cách là thành viên tích cực, chủ động của ASEAN đã góp phần cùng các thành viên khác, xây dựng một ASEAN ngày càng ổn định, vững mạnh và phồn thịnh.
Nhật Quang
